УДК 1(091)
DOI:10.30546/3006-0346.2024.4.82.57

GÖZƏL HÜSEYNOVA
Bakı Dövlət Universiteti
Fəlsəfə tarixi və mədəniyyətşünaslıq
kafedrasının doktorantı
ORTA ƏSRLƏRDƏ TÜRKLƏRİN İQTİSADİ-MƏDƏNİ HƏYATININ ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ
XÜLASƏ
Məqalədə türklərin iqtisadi-mədəni həyatının əsas xüsusiyyətləri yer almışdır. Bununla bağlı məlumatı orta əsr tarixçi və səyyahlarının qeydlərindən əldə etmək mümkündür. Türklər özünəməxsus mədəniyyət tipini formalaşdıraraq dünya tarixinə mühüm töhfə vermişlər. Bu mədəniyyətin başlıca xüsusiyyətlərindən biri köçəri həyat tərzidir. Təsərrüfat və məişət forması kimi çıxış edən köçəriliyin əsasını heyvandarlıq təşkil edir. Maldarlıq türk köçərilərindən quraqlığa dözümlü olmaqla yanaşı, təbiət haqqında təcrübəli biliklərə malik olmağı tələb edirdi. Atların əhliləşdirilməsi türklərin həyatında xüsusi yer tuturdu. Türklər onları təkcə iqtisadi deyil, həm də hərbi məqsədlərlə istifadə edirdilər. Türk köçəri sivilizasiyasının əsas simvolu yurtdur. Yurt dedikdə, əsası taxta çubuqlardan quraşdırılan, üst hissəsi isə yun parça ilə örtülmüş ev nəzərdə tutulur. Bu evlərin müxtəlif naxışlarla bəzədilməsi və xalçalarla döşənməsi ənənəvi xarakter almışdır. Bununla yanaşı, türklər müxtəlif növ sənətkarlıqlarla da məşğul idilər. Onlar dəmir, mis, qızıl və digər materialdan müxtəlif əşyalar hazırlayırdılar. Türklər fəth və hərbi təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələlərinə böyük önəm verirdilər. Buna görə də olduqca iti dəmir ox ucları, baltalar, bıçaqlar düzəldirdilər.

Açar sözlər: türk mədəniyyəti, yurt, türklər, köçəri sivilizasiyası, orta əsr mənbələri.

GOZAL HUSEYNOVA
Doctoral student of the Department of
History of Philosophy and Cultural Studies,
Baku State University
MAIN FEATURES OF THE ECONOMIC
AND CULTURAL LIFE OF THE TURKS DURING THE MIDDLE AGES
SUMMARY
The Turkic civilization is one of the oldest civilizations in the world. The Turks made a significant contribution to world history, forming a unique type of original culture. The Turkic peoples, who are now the successors of the ancient cultural traditions of the Great Nomadic Civilization, were characterized by leading a nomadic lifestyle. If by civilization it is generally accepted to mean the level of social development, its material and spiritual culture, then nomadism is considered as a form of economy and life, which is based on cattle breeding. Cattle breeding required the Turkic nomads to have an experienced knowledge of nature, as well as endurance during drought. A special place in the life of the Turks was occupied by the domestication of the horse, which always accompanies the Turks and is used by them not only for economic but also for military purposes. Their temporary home was a yurt mounted on a wooden frame and covered with felt. They were skilled artisans: they mined iron, copper, gold and other minerals, and made various products, as evidenced by historical finds. The Turks learned horse riding and archery from an early age, which created conditions for improving their fighting abilities. Thus, the ability to effectively cope with combat missions was identified as their distinguishing feature. Melting and processing iron required skill, patience, strength, and diligence from them. Their main weapons on the battlefield were swords, bows, sabers, and spears.

Keywords: Turkic culture, yurt, Turks, nomadic civilization, medieval sources.