УДК 93/94
https://doi.org/10.30546/3006-0346.2025.3.87.571
Ирада Гусейнова
заведующая кафедрой «История народов Кавказа»
Бакинского государственного университета
доктор исторических наук, профессор,
Заслуженный учитель Азербайджанской Республики
E-mail: [email protected]
Резюме
Статья посвящена исследованию вклада азербайджанского народа в победу над гитлеровской Германией в ходе Второй мировой войны, подчеркивается многогранность этого вклада, который охватывает как военные действия, так и тыловую деятельность. Важное внимание уделяется подвигам солдат и офицеров азербайджанской армии, чьи героические действия на фронте не только способствовали успешным операциям, но и стали частью общей победы антигитлеровской коалиции.
Не менее значимым является вклад Азербайджана в стратегическое обеспечение фронта. Азербайджанская нефтяная отрасль, являясь одной из важнейших в Советском Союзе, сыграла решающую роль в снабжении советской армии топливом. Высококачественная октановая нефть, добываемая в Азербайджане, использовалась для обеспечения работы боевой техники и авиации, а также для нужд промышленности, производящей вооружение и боеприпасы. Это позволило существенно повысить мобильность и боеспособность советских войск в условиях интенсивных боевых действий. Кроме того, статья анализирует трудовой подвиг мирных жителей, которые в условиях напряженной военной обстановки активно участвовали в производственном процессе и всеми имеющимися средствами помогали фронту. То есть, участие азербайджанцев в победе над фашизмом не ограничивалось лишь военным вкладом, но и представляло собой целый комплекс действий, направленных на поддержку фронта и укрепление победы. Вторая мировая война также показала, что при возникновении серьёзной угрозы с первых же дней войны азербайджанский народ сумел проявить нерушимость, солидарность, непоколебимую волю и дать решительный отпор немецким захватчикам.
Ключевые слова: Вторая мировая война, Азербайджан, фашистская Германия, патреотизм, фронт, нефть, победа.
Xülasə
Məqalədə İkinci Dünya müharibəsi illərində faşist Almaniyası üzərində qələbənin əldə olunmasında Azərbaycan xalqının göstərdiyi əzmkarlığı, qəhrəmanlığı, tarixi rolu, onun müharibəyə həm hərbi əməliyyatları, həm də maddi-texniki təminatı baxımından verdiyi dəyərli töhfələri, Azərbaycan ordusunun əsgər və zabitlərinin rəşadəti, onların cəbhədəki göstərdiyi qəhrəmanlığı, anti-Hitler koalisiyasında fəal iştirakı nəzərdən keçirilir.
Azərbaycanın cəbhənin strateji təminatındakı rolu da olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sovet İttifaqının ən mühüm sahələrindən biri sayılan Azərbaycan neft sənayesi Sovet Ordusunun yanacaqla təchizatında həlledici rol oynamışdır. Azərbaycanda hasil olunan yüksək keyfiyyətli oktanlı benzin döyüş texnikası və aviasiyanın fəaliyyətini təmin etmək, həmçinin silah və sursat istehsal edən sənayenin tələbatını ödəmək üçün istifadə olunurdu. Bu, intensiv döyüş əməliyyatları şəraitində sovet qoşunlarının hərəkətliliyini və döyüş qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan vermişdir.
Bundan əlavə, məqalədə gərgin hərbi vəziyyət şəraitində mövcud imkanlarla cəbhəyə yardım göstərən və istehsalat prosesində fəal iştirak edən mülki əhalinin əmək rəşadəti də təhlil olunur. Başqa sözlə, azərbaycanlıların faşizm üzərində Qələbədə iştirakı yalnız hərbi töhfə ilə məhdudlaşmamış, eyni zamanda cəbhənin dəstəklənməsi və ümumi Qələbənin möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş çoxşaxəli fəaliyyətlər kompleksini əhatə etmişdir.
İkinci Dünya müharibəsi bir daha sübut etdi ki, müharibənin ilk günlərindən etibarən Azərbaycan xalqı qarşılaşdığı ciddi təhlükə fonunda sarsılmaz iradə, milli həmrəylik və qətiyyət nümayiş etdirərək düşmən işğalçılarına layiqli cavab verməyi bacarmışdır.
Açar sözlər: İkinci Dünya müharibəsi, Azərbaycan, cəbhə, faşist Almaniyası, vətənpərvərlik neft, qələbə.
Summary
The article is devoted to an in-depth study of the contribution of the Azerbaijani people to the victory over Nazi Germany during World War II, emphasizing the multifaceted nature of this contribution, which encompassed both military operations and rear support. Particular attention is given to the heroism of Azerbaijani soldiers and officers, whose actions at the front not only contributed to successful operations but also played a role in the overall victory of the anti-Hitler coalition.
Equally important is Azerbaijan’s contribution to the strategic support of the front. The Azerbaijani oil industry, one of the most vital in the Soviet Union, played a decisive role in supplying the Red Army with fuel. Oil produced in Azerbaijan ensured the operation of military equipment and aviation, as well as supported the production of weapons and ammunition. This made it possible to significantly increase the mobility and combat effectiveness of Soviet troops under conditions of intense military engagement.
The article also analyzes the labor achievements of civilians, who, under conditions of evacuation and military tension, actively participated in production processes. It highlights that the contribution of Azerbaijanis to the victory over fascism was not limited to military efforts alone but included a wide range of actions aimed at supporting the front and strengthening the overall war effort.
Keywords: World War II, Azerbaijan, front, fascist Germany, patriotism oil, victory.
